Yeni çeşit güneş tacı virüs  (Kovid-19) salgınının üzerinden tıpkısı sene geçmesinin peşi sıra acun genelindeki fenomen sayısının 130 milyona yaklaştığı görülüyor ve hayatını kaybedenlerin sayısı Dünya Afiyet Örgütü (DSÖ) verilerine bakarak 3 milyona yaklaşmış durumda. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tahminî 31 milyon hikâye ve 546 bin ölüm sayısı ile Kovid-19’dan yer haddinden fazla etkilenen ülke oldu. ABD’yi ardı sıra ikinci ve üçüncü sıralara ise yaklaşık 13 milyonluk fenomen sayısı ile Brezilya ve 13 milyona andıran vaka sayısıyla Hindistan kurulu durumda.

Salgının Avrupa’daki etkisi da özellikle Fransa, İngiltere ve İtalya’daki hadise sayıları düşünüldüğünde azımsanmayacak ölçüde. Umum dünyada meri kısıtlamalara ve uyarılara rağmen salgının kayıpları ve çıkma oranları tezelden artıyor. Bu süreçte arka arkaya aşılama üretiminin sağlanması birçok telkih markasının üstelik piyasaya sürülmesini sağladı. Bunların tıpkısı kısmı Günindi merkezli BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca ve Johnson and Johnson aşılarıyken Rusya aracılığıyla geliştirilen Sputnik V ve Türkiye’nin bile satın aldığı Çin aşısı CoronaVac üstelik dağıtımda. Alelhusus Türkiye, Brezilya ve Endonezya Sinovac firmasının aşısı olan CoronaVac’ı ithal etti. Bu ülkeler dışında ise Çin aşısını ithal fail Avrupa ülkeleri Sırbistan ve Macaristan oldu. Ancak Sırbistan Çin’den CoronaVac’ı değil, Çin üretimi ayrımsız değişik telkih olan Sinopharm’ı aldı. Öte yandan, aşıların dağıtımı ve herkesin aşılanmasının uzun benzeri proses gerektireceği düşünüldüğünde, uluslararası arenada seyahatlerin planlanması ve normale dönülmesi açısından kimi tensikat gündeme taşındı. Bu düzenlemelerin ortada “aşı pasaportu” epey ilgi çekti.

Mesela bu pasaport neleri kapsayacak? Esasen telkih pasaportunun hedefi, ana yerine kişilerin aşılama olmuşlarsa nerede, hangi aşıyı ne antlaşma olduklarını, olmamışlarsa PCR sınav sonuçlarını, Kovid-19 geçirmişlerse antikor oluşturup oluşturmadıkları kabilinden tıbbi bilgilere ilişik dijital verileri içermektir. Böylece aşı pasaportunun bu pasaporta erbap vatandaşların SU zarfında ister iş gerekse turistik amaçlı seyahatlerini kolaylaştıracak tıpkısı uygulama olması hedefleniyor.

Bozukluk aşılama pasaportu?

Aşı pasaportları uluslararası seyahatlerde bulunacak olanların telkih kanıtlarını sağlayacak bire bir doküman namına şekilleniyor. Basılı malzeme namına oluşturulabileceği üzere elektronik ortamda uygulanabilirliği hatta bu yönde ara sıra uygulamaların telefonda olması üstelik gündemde. Fakat Avrupa Birliği (KEZ) zarfında bakir çeşit güneş tacı virüs kısıtlamalarına püsürsüz gezi edilebilmesi amacıyla önerilen telkih pasaportu önceleri kulağa görklü gelse birlikte gerçekte içeriğinde bir nice varagele bulundurduğu kabil ayrımlı ülkelerden da itirazlar yükseliyor. İlk ipham esasen aşıya verilecek ölümlü yönünde kendisini gösteriyor. Bu zamana büyüklüğünde “telkih sertifikası”, “aşı pasaportu”, “Kovid pasaportu”, “sayısal seyahat kartı” gibi bir nice isimle anılan aşı pasaportu amacıyla Avrupa Komisyonu “Dijital Yeşil Intikal Kartı” adını akıllıca gördü. Ayrıca bunun amacıyla kanuni düzenleme öneri edeceğini açıkladı.

Telkih pasaportunun içeriği bile bire bir ayrıksı detay olarak karşımıza çıkıyor. Söz Gelişi bu pasaport neleri kapsayacak? Aslında telkih pasaportunun hedefi, anne yerine kişilerin aşı olmuşlarsa nerede, ne aşıyı hangi devir olduklarını, olmamışlarsa PCR test sonuçlarını, Kovid-19 geçirmişlerse antikor oluşturup oluşturmadıkları kadar tıbbi bilgilere ilişik sayısal verileri içermektir. Böylecene telkih pasaportunun bu pasaporta eş vatandaşların SU zarfında icap aksiyon gerekse turistik amaçlı seyahatlerini kolaylaştıracak bire bir uygulama olması hedefleniyor.

Gerçekte aşılama pasaportunun mecburi tutulmasının kimi müspet yanlarının olabileceği açık. Mesela aşılama pasaportu zorunluluğunun olması yolculuk edecek olan kişilerin henüz sakıncasız kalmasını ve başkalarını da riske atmamasını sağlarken artık kişinin aşılanmasına üstelik faktör olacaktır. Aşı yapılan kişilerin pasaportla ülkelere alınması turizmin canlanmasını sağlayabilir ve turizm merkezli ülkelerin ekonomileri üzere bu süreçte toparlayıcı alengir oynayabilir. Tıpkısı zamanda aksiyon seyahatleri aksayan, azade dolaşımdan yararlanamayan tecim insanları üzere de ticari faaliyetleri animatör ayrımsız nitelikte olacağı düşünülüyor.

Fakat aşılama pasaportunun ters görülebilecek yanları birlikte olabilir. Bunlardan birincisi, telkih olan kişiye Kovid-19 bulaşmayacağının tıpkı garantisinin olmaması. Yani telkih olunsa birlikte virüsün etkisinde kalma olasılığının şimdi bitmeme etmesi. Aşı olan tıpkısı kişinin bağışıklığının hangi kadar süreceği elan bilimsel kanıtlarla ortaya konulmuş değil. Ayrıca tüm ülkelerde tevzi üstüne yaşanan sorunlardan hava aşıların bir anda ve benzeri oranda yapılamayacak olması adaletsiz aynı resim ortaya koyacaktır. Bu ebat ülkeler arası ayrımcılık sorunu ortaya çıkarabilir. Bunun dışında pasaport güvenliğinin çok gani sağlanması sorunu ortaya çıkacaktır kim birçok ülkede pasaport sahteciliği ile ait duyum şimdiden gündeme taşındı.

Telkih pasaportu uygulamasına geçilmesiyle karşılaşılacak sıkıntılardan biri birlikte “çapraz tanınma” sorunu. Aşı pasaportu ile ilişik kararın SU ülkelerinde çıkması yerinde öncelikle ülkelerin bu düzenlemeyi öz afiyet sistemleriyle uyumlaştırması gerekiyor. Eş aynı olgun tabanının oluşturulması ve AB’nin hep ülkelerinin aşılanan kişilerin bilgilerini bu eş fen tabanı üstünde işlemesi gerekecektir. Sonunda farklı AKARSU ülkeleri ihtiyaç olması yerinde bu marifet tabanından kişilerin bilgilerine erişebilecektir. bununla birlikte, verilerin ayrıca çizi kontrol sistemlerine işlenmesi, ülkeler arası methal çıkışlarda basit sağlayacaktır. Ayrıca DENIZ’nin aşı pasaportu üzerine uygulayım bilimi yönetimini birlikte bambaşka firmalara bırakmak istemediği görülüyor. Bu konuda zat sistemini dokunmak isteyen AB’nin uygulamayı kısmık tutması icap, zira aşı pasaportunun zata mahsus bilgiler içermesi güvenliğin sağlanamaması durumunda SUTAŞ üzere yeni mesail oluşturabilir.

Ayrıca aşı olup olmama isteğinin ferdî olması ile aşı pasaportu zorunluluğu çelişecektir. Telkih pasaportuna olumlu bakmayanlar, aşılama olmamayı yeğleme edenlerin veya hamilelik evet birlikte süreğen hastalıklar kabilinden durumlardan kıran aşılama olamayanların haklarının ihlal edilebileceğini savunuyor ki mukavim üstelik haksız sayılmazlar. Zımnında böyle bir pasaportun koca hakları ve özgürlüklerle ilgili ayrımsız mesafe yaratıp yaratmayacağı bile tartışma konusu.

amma velakin ne ülkelerin hangi aşılama markalarını akseptans edip etmeyeceği üstelik ayrımlı ülkelerde ayrımlı aşılar reşit bireyleri karmaşaya sürükleyebilir. Bu genişlik da pasaportla ilgili haddinden fazla daha teferruatlı ayrımsız aranjman yapılması ihtiyacını doğuruyor.

Telkih pasaportuna dahil sıfır ülkelerin turizminin “resmi adına” açılamayacak olması ve bu ülkelerin “riskli ve gezi uyarısı yapılan” sınıfında kalacak olması sorunundan genişlik haddinden fazla etkilenen ülkelerden biri bile lacerem Türkiye olacak. 

Ülkelerin telkih pasaportuna cebin tutumları

Aşı pasaportu çalışması AB ile gündeme taşındı. SUTAŞ sınırları içerisinde güvenli yolculuk edebilmeyi hatırlamak için aşı pasaportuna yönelik tensikat AKARSU marifetiyle hazırlandı. Bu aşı pasaportunun varlığı SUTAŞ içerisinde gezi serbestisi sağlayacaktır. Fakat KEZ’nin ne aşılar amacıyla telkih pasaportu vereceği şimdi tartışma konusu. Zira bu zamana büyüklüğünde AB vasıtasıyla onaylanan aşılar BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca ve Johnson and Johnson aşılarıyken ayrıksı aşıların kabul görüp görmeyeceği bu aşıların kullanıldığı ülkelerin seyahat serbestisinin belirleyicisi olacak. Türkiye, Sırbistan ve Macaristan kadar ülkelerin Çin aşısını kullandığı düşünülürse DENIZ’nin bu aşılara onaylama verip vermeyeceği konusu önem kazanıyor.

Haddizatında SUTAŞ ülkeleri arasında aşı pasaportu konusunda kuma tıpkısı fikrin olduğunu bildirmek de yumruk. Özellikle Fransa kabilinden aşılama üzerine tereddütlü ülkeler aşı pasaportunun halkı aşılanmaya zorlayacağı ve bu durumun da gitgide hukuki bazen mesail yaratacağı kanaatinde. Yunanistan ise hele ekonomisi turizme dayandığından aşı pasaportunun gezi özgürlüğü sağlayacağı ve turizmi canlandıracağı gerekçesiyle pasaportu destekliyor. Bu hususta üstelik Yunanistan hem KEZ ülkelerinden ati turistler amacıyla kolaylık temin etmek isterken hem dahi ülkesinde dokunaklı giden turizmi tekrardan ihya etmek üzere SUTAŞ üyesi sıfır ülkelerle ikili anlaşmalar etme için gitti ve örneğin İsrail’le ikili antant imzaladı. SU içinde Yunanistan ve İspanya’nın AKARSU’ye baskıları dahi düşünüldüğünde, telkih pasaportunun ekonomisi turizme dair ülkeler amacıyla kurtarıcı tıpkı görkem oynayacağı söylenebilir.

amma velakin seyahat kısıtlamalarından bildirme çokça etkilenen hemen erler değil bire bir zamanda havayolu şirketleri. Havayolu şirketleri birlikte mütenevvi matbuat açıklamalarında alışılagelen sürece intikal üzere telkih pasaportunun gerekliliğini vurgulamaktalar. Arsıulusal Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), bunu destekler nitelikte DENIZ’ye yönelik çağrıda bulunarak aşı pasaportu teklifinin desteklenmesi isteğini dile getirdi. Ancak önceleri da dediğimiz kabil aşılama pasaportunun turizmi ve gelişim seyahatlerini tekrardan canlandıracağı düşünülse da bu kullanımın hem hukuki hem bile güvenlik boyutunun SUTAŞ yetkilileri marifetiyle gerçekli eksiksizce masaya yatırılıp değerlendirilmesi gerekiyor. Çabucak anlaşılan aşılar üzere muteber olacak tıpkısı pasaportun geri hizmet sorunu ve aşıların stok durumu birlikte düşünüldüğünde ülkeler arasında aynı vesile eşitsizliği avam ihtimali var. Üçüncü talih vatandaşlarının Avrupa’evet antre çıkışlarının birlikte bu pasaportun kabul ettiği aşılama markalarına bağlanacak olması bazı sorunları dahi yanı sıra getirir. Çünkü BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca ve Johnson and Johnson üzere DENIZ yoluyla kabul edilen aşıların cümlesi cemi dünyaya yetecek ehliyetli üretime ve tevzi gücüne cemaat değil. Bu ebat dezavantajlı ülkeler ve bunların vatandaşları açısından adaletli olmayan şartlar oluşturabilir. Antrparantez Avrupa ülkelerine tecim zımnında methal çıkış belgesi yapması müstelzim vatandaşları dahi yumruk durumda bırakacak ve ticari ilişkileri damarı bozuk yönde etkileyebilecektir. Bu açıdan AB ülkelerinin aşı pasaportu konusundaki düzenlemeleri birlik bu durumları de değerlendirerek şekillendirmesi SUTAŞ’nin güvenirliliğini destekleyecektir kim SUTAŞ, telkih pasaportu yönetiminde birlikte kanımızca ayrımsız sınav verecektir. Telkih pasaportunun yönetiminde DENIZ’nin akim sonuç çıkarması eleştiri oklarını baştan KEZ üstüne çevirecek ve serencam dönemde Brexit süreciyle haysiyet kaybeden SU’yi domuzuna zor durumda bırakacaktır.

Aşı yapılan kişilerin pasaportla ülkelere alınması turizmin canlanmasını sağlayabilir ve turizm merkezli ülkelerin ekonomileri amacıyla bu süreçte toparlayıcı nümayiş oynayabilir. Ayrımsız zamanda iş seyahatleri aksayan, başıboş dolaşımdan yararlanamayan ticaret insanları üzere birlikte ticari faaliyetleri animatör ayrımsız nitelikte olacağı düşünülüyor.

Türkiye’nin durumu

Aşı pasaportu üstüne hele Yunanistan ve İspanya kabilinden turizm gelirleri erdemli ülkelerin ısrarcı olması, bu ülkelerin 2021 yılı için turizm gelirlerini çevirmek amacını taşıdıklarını gösteriyor. Aşı pasaportuna karışma olmayan ülkelerin turizminin “resmi kendisine” açılamayacak olması ve bu ülkelerin “riskli ve seyahat uyarısı yapılan” sınıfında kalacak olması sorunundan arz haddinden fazla etkilenen ülkelerden biri üstelik şüphesiz Türkiye olacak. Salgın dolayısıyla turizm sektörü okkalı çarpış düzlük Yunanistan, telkih pasaportunu KEZ içerisinde destekleyerek gerçekte turizm payının tamamını almayı amaçlamakta. Türkiye Sinovac firması ile anlaşarak Çin aşısı yaptırdı. Bu noktada Türkiye’nin ortak telkih pasaportunun kullanımı dışında kalmaması ve turizm payında Yunanistan ve İspanya kabil ülkelerle rekabet edebilmesi için harekete geçmesi gerekiyor.

Bu istikamette DENIZ ile anlaşarak ortak aşılama pasaportu sistemine girmesi evet dahi düğme tanınmayı sağlaması hem turizm hem tecim seyahatleri açısından önem kazanıyor. bununla birlikte, Çin’mağara Sinovac firmasının üstelik aşısının dijital telkih platformunun içine dahil olabilmesi için Avrupa İlaç Ajansı’na (EMA) başvurup icazet alması gerekiyor. Türkiye lüzum coğrafi konumu gerekse iklim şartları düşünüldüğünde Avrupalı turistler amacıyla çokça frapan tıpkısı mutluluk. Bu çerçevede turizmin desteklenmesi açısından bir dakika önce siyasal girişimlerin yapılması ve bu duruma uzlaşma sağlayabilmek için bir altyapının katiyetle hazır edilmesi gerekiyor. (AA amacıyla makaleyi hazırlayan: Dr. Sürgün Cicioğlu – Sakarya Üniversitesi Arsıulusal İlişkiler Bölümü öğretim üyesi / Dr. Didem Saygın – Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi İdari Ulum Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde akademisyen)

Beyni çürüten gizemli çor bir Kanada’yı esir aldı

İngiltere’dahi milletvekilleri aşılama sertifikasına karşı kampanya başlattı!

Biontech aşısının yolculuğu