Firez ve Turizm Bakanlığı ile Ankara Üniversitesince yürütülen ” Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Başlı Bağlanmış Tabletlerin 3 Boyutlu Namına Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Yoluyla Okunması Projesi”, Çorum’de tanıtıldı.
Hars ve Turizm Vekil Yardımcısı Kıymetli Alpaslan, Çorum Müzesi’nde planlı lansman töreninde, Küçük Asya’nun, yabanlık tarihinin yazıldığı medeniyetler, uygarlıklar açısından yeryüzünün arz majör toprak parçalarından biri olduğunu söyledi.
Türkiye’nin gündüz, coğrafi vaziyet ve natürel güzellikler açısından kıymetiharbiye biçilmez bire bir mutluluk olduğunu, turizmde dünyanın yer büyük ülkeleri ortada bulunduğunu tamlayan Alpaslan, “Çok şükür pandemiden sonra bunun sonuçlarını, ürünlerini ülkemiz, insanların refahı açısından bile sonuçlarını almaya başladık.” dedi.
Geçmişte Rum’birlikte kurulan uygarlıkların bugünkü toplumlara antika olmasını hatırlamak amacıyla arkeolojik kazılara önem verdiklerine dikkati calip Alpaslan, bileşimli zeka projesiyle birlikte tarihle teknolojiyi buluşturduklarını anlattı.
İnsanlığın yazının icadıyla uygarlıklar oluşturmaya başladığını dile getiren Alpaslan, şunları tabir etti:
“Hititler, Anadolu’daki sunma sakat uygarlıklardan biri. Tabletlerin çözülmesi, okunması ve Hititlerin oluşturduğu uygarlığı bilcümle detaylarıyla çakmak açısından bu tabletlerin çözülmesi ve bilime kazandırılması sonuç merhale önemliydi. Bu çerçevede projeyi başlattık ve aceleci şekilde inşallah sonuçlandıracağız. Gelecekte bu kabil çalışmaların hangi büyüklüğünde nadir olduğunu çok elan net şekilde anlayacağız. Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde hocalarımız tıpkı faaliyet ekibi kurdu, orada proje gerçekleştiriliyor. Lazım Boğazkale’deki icap Kültepe tabletleri burada okunacak. İstanbul Kazı Bilimi Müzemizde 70 binin üstünde, Ankara Rum Medeniyetler Müzemizde 40 bin civarında ve Boğazkale’deki 4 bin civarındaki tabletlerimizin tamamı inşallah bu analize bağımlı tutulacak. Sentetik zeka ve teknolojinin birlik imkanları kullanılarak tabletler çözümleme edilecek. Böyle eşsiz tıpkı çalışmayı gerçekleştirdiğimiz üzere ülkemiz yerine sevinme duyuyorum.”
Sayısal Eti sözlüğü hazırlanıyor
Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar da projeyle Hititlerin kültürü, günce yaşamı ve geleneklerinin devir yüzüne çıkarılacağını söyledi.
Ankara Üniversitesi Açacak ve Gündüz-Coğrafya Fakültesinin arkeoloji amacıyla çokça muhteşem tıpkısı alım olduğuna işaret eden Ünüvar, “Türkiye’nin 18 durumunda kazı yapıyoruz. Çorum’de da Alacahöyük hafriyat alanı var. 1935 yılından itibaren sürekli hafriyat yapılan ayrımsız kayran.” dedi.
Çorum’un Hititler için serencam evre makro ayrımsız coğrafya olduğuna dikkati calip Ünüvar, “Proje muvaffakiyetli şekilde devam ediyor. Bugünün teknolojisi yapay zeka. Yapay zeka ile 4 bin 250 yıl geçmiş merkum tabletler üzerindeki yazılardan Eti dönemine ilgilendiren çağ yüzüne çıkmamış gelenekleri, görenekleri, özellikleri dönem yüzüne çıkartıyoruz.” diye niteleyerek konuştu.
Projeyle bileşimli zekaya Hititçe öğretileceği tamlayan Ünüvar, şöyle dedi:
“Sentetik zeka, makine öğrenmesidir. Biz makineye tıpkı şeyler öğretiyoruz, ondan bilahare makine öğrendiği bakir bilgilerle diğer bilgileri bütünleştiriyor ve çıkan bilgiyi bize aktarıyor. Tabletlerde bazı metinler gömük yahut bulunamamış. Kaybolan yerlerde bileşimli zeka, kendisine öğretilen bilgilerden esinlenmiş bütünleştiriyor ve sakat küsurat kısmı üstelik tamamlıyor. Antrparantez sayısal Hitit sözlüğü hazırlanıyor.”
Projenin yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil dahi tıpkı yıldır sürdürülen çalışmalara ilgili vukuf verdi.
Proje kapsamında tabletlerin 3 boyutlu taramasını ve dijital belgelik haline getirilmesini sağladıklarını, bundan sonraki süreçte bileşimli zekanın tabletleri okumasını sağlamayı planladıklarını dile getiren Karacagil, “Tabletler, Bakanlığımızın gerçekleştirme ettiği tarayıcı ile tahminî 2,5 milyon yasakçı atışıyla taranıyor. Sonuç kendisine renklendiriliyor. 1954 tableti yüksek çözünürlükte taradık ve arşivledik. Çekimler bitmeme ediyor. 385 tableti 3 boyutlu adına taradık, 86’sını renklendirdik.” ifadelerini kullandı.
Proje koordinatörü Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz da Hititçeyi manuel olarak afişe etmeye çalıştıklarını ancak bu yöntemin elan vahim ve imdi hataya bulutsuz şekilde ilerlediğini, bileşimli zekanın ise daha kısa sürede ve düşük sorumluluk payıyla çalıştığını anlattı.
Gavaz, dünyada bileşimli zeka ile hesaplı bir nice iş bulunduğunu belirterek, Hitit çağı yerine ilk defa iş yaptıklarını, projeyle dünyayı yakalamayı değil, acun ile rakiplik etmeyi hedeflediklerini kaydetti.
