Merkezin Güncesinde yer kayran yazıda, Türkiye Cumhuriyet Model Bankası aracılığıyla 2020 yılı Eylül-Teşrinievvel döneminde, ülkemizdeki akça kullanma alışkanlıklarını anlamaya ve nakdin ifa yöntemleri içindeki önemini incelemeye yönelik yapılan Nakit Kullanma Alışkanlıkları Anketinin sonuçları değerlendirildi.
Türkiye Cumhuriyet Altını Form Bankasında Müdür namına görev fail Hatırlı Enerjik ve Uzman Yardımcısı Aybüke Töre Altunel eliyle hazırlanan yazıda şöyle denildi:
“Form bankalarının topluluk olduğu mal basılmış ve ihraç yetkisi, eşkâl bankalarına ülkelerindeki nakit döngüsünün problemsiz yerine tamamlanması, sistemin aktüel şekilde ve tıkır tıkır çalışmasının sağlanması sorumluluğunu de yüklüyor. Bu nedenle nakit kullanımına ilgili gelişmeler merkez bankalarınca yakından strateji ediliyor. Eşkâl bankaları, bireylerin akça bulundurma ve kullanma alışkanlıklarını, ödeme uzlaştırıcı tercihlerini ve bahis konusu tercihlerin nedenlerini değişik soruşturma çalışmalarıyla inceliyor. Bu çerçevede, 2020 yılı Ilkgüz-Ilk Teşrin döneminde, Türkiye Cumhuriyet Form Bankası (TCMB) marifetiyle ülkemizdeki akçe kullanma alışkanlıklarını anlamaya ve nakdin ifa yöntemleri içindeki önemini incelemeye müteveccih namına Akça Tasarruf Alışkanlıkları Anketi yapıldı.
Ankete Türkiye genelini temsilen, 26 ast bölgede yer kayran illerden seçilmiş hanelerden 16-65 yaş arası 1200 karı ve 1200 eş katıldı.
Katılımcıların nüfus bilimsel özellikleri incelendiğinde, 25-39 gözyaşı grubunun payı yüzde 33,9 ile öne çıkarken, katılımcıların gözyaşı ortalamasının 38,9 olduğu görülüyor1 (Grafik 1).
Katılımcıların yüzdelik 54,3’ü ücretli müteharrik olup yüzdelik 47,4’ü üçüncü dirimsel grubunda2 iken, yüzde 46,1’i bağan eğitim3 ve yüzde 56,2’si bağan mali okuryazarlık4 seviyesinde.
Soruşturma sonuçlarına göre bireylerin yüzde 32,3’ü gelirinin tamamını akçe olarak, yüzde 30,3’ü tamamını vezneci hesabı üzerinden elde ediyor (Grafik 2).
Gelirinin tamamını yahut çoğunluğunu akça yerine elde edenlerin oranı yüzde 55,1. Yetişek düzeyi arttıkça geliri nakit olarak elde etme oranı üstelik azalıyor (Çizge 3).
Sormaca sonuçlarına bakarak yalınç aynı günde cüzdanda taşınan medyan servet miktarı 150 TL (Grafik 4).
Demografik özelliklere bakarak cüzdanda taşınan ortalama servet miktarı üstelik değişiyor. 40-54 gözyaşı grubu, özlük hesabına çalışanlar, faziletkâr eğitim ve faziletli sağlık düzeyine topluluk kişiler periyot zarfında cüzdanlarında elan çok nakit taşıyor. Bunun birlikte erdemli mali okuryazarlık düzeyine eş bireylerin cüzdanlarında daha bir iki akça taşıdığı görülüyor.
Sonuçlar, ATM’den veya bankadan tıpkısı defada çekilen nakit para tutarının medyan kendisine 500 TL iken, ortalamada 963 TL olduğunu gösteriyor (Çizge 5).
Bu cirim emekliler, 55-64 gözyaşı arasındakiler, sunma faziletli dirimlik grubundakiler ve efdal finansal okuryazarlık seviyesindekiler üzere elan çok.
Efrat kendilerini harcamalarda “ekseriyetle nakit kullanan” kendisine tanımlıyor (Grafik 6).
Ödeme yöntemlerine bakarak kendini tanımlama şekilleri demografik özelliklerine bakarak ayrımlılık gösteriyor (Grafik 7).
Kendini “genellikle akçe kullanan” yerine tanımlama, 16-24 yaş ve 65 yaş üstü gruplarda elan yaygınken, öz adına çalışanlarda değişik çığır gruplarına göre, henüz düşük oranda. Ayrıca, eğitim düzeyi ve gelir seviyesi arttıkça kendini “ekseriyetle nakit kullanan” namına tanımlayanların oranı azalıyor.
Mali kapsayıcılık ve anahtar dışılığın bireylerin kullandıkları ifa araçlarına bakarak kendilerini tanımlama şekillerinde deli dolu olduğu görülüyor. Katılımcıların yüzde 18,3’ünün her bankada tevdiat hesabı bulunmuyor (Çizge 8).
Mesai hayatında etkili adına bulunan katılımcıların yüzdelik 19,1’i her toplumsal asayiş kurumuna kayıtlı değil (Grafik 9).
Kendini “ekseriyetle akça kullanan” adına tanımlama, seçme bankada tevdiat hesabı sıfır katılımcılar ve gelişigüzel sosyal güvenlik kurumuna sınırlanmış olmayan katılımcılar arasında çokça elan koca (Grafik 10 ve Çizge 11).
Bireylerin yüzde 61,4’ü nakdi geçen sene kullandığı büyüklüğünde kullandığını belirtse dahi sabık yıla bakarak akçe kullanımını artıranların sayısı azaltanlara göre henüz aşkın (Çizge 12).
Eş şekilde, ati aynı yıl içre akça parayı elan çok kullanacağını belirtenlerin oranı daha az kullanacağını belirtenlere göre henüz aşkın (Çizge 13).
Bu buut, önümüzdeki dönemde nakit kullanımında kayda değer bir düşüş yaşanmayacağına bel ediyor.
Bireylerin akça yeğleme etmesinde meleke, satıcının tercihi, mahremiyet, genellik, harcamaları taharri ika kolaylığı, kıymet avantajı, maliyetin düşük olması, kullanım kolaylığı, asayiş ve atiklik kabilinden faktörler öne çıkıyor (Grafik 14).
Sormaca kapsamında 1537 katılımcıya hafta sonu hapishane 4 aktarılma süresince yaptıkları tekmil işlemleri kaydetmeleri için ifa günlüğü formu verildi. Ödeme günlüğü sonuçlarına göre nakitle yapılan alışverişler, aksata noktalarında yapılan mecmu alışverişlerin prosedür sayısı bazında yüzde 89,5’ini, tutar bazında yüzde 76,0’ını oluşturuyor (Çizge 15).
Bu çerçevede, Türkiye’birlikte nakit kullanma oranının Euro Bölgesi’ndeki ülkelerde ödeme günlüklerine göre hesaplanan nakit tasarruf oranlarına kıyasla berenarı efdal olduğu görülüyor (Çizge 16).
Kısaca, her ne büyüklüğünde kartlı ödemeler günlük hayatımızda eke ayrımsız düz edinse birlikte, sonuçlar bize Türkiye’da nakdin diğer ödeme yöntemlerine göre çokça elan başat olduğunu gösteriyor. Tıpkı yandan kartlı ifa sistemlerinin ödeme yöntemleri içindeki önemi acilen artıyor ve fikirli telefonların yaygınlaşmasıyla canlı ödeme sistemlerinde mehabetli gelişmeler yaşanıyorken farklı yandan bireylerin kendilerini “genellikle akçe kullanan” namına tanımlaması, yaptıkları harcamalarda nakit ödemelerin payının oldukça faziletkâr çıkması ve mümasil gelecekte akça tasarruf eğiliminde düşüş olmayacağını belirtmesi, nakdin bodur vadede özge ödeme yöntemlerine alın önemini koruyacağına işaret ediyor.”
